ดาวอังคารเป็นดาวที่มีการส่งยานขึ้นไปสำรวจอยู่บ่อยครั้ง สาเหตุที่เป็นเช่นนั้น ก็เพราะว่าดาวอังคารมีลักษณะทางกายภาพและโครงสร้างที่มีลักษณะคล้ายกับโลก อีกทั้งยังเป็นดาวที่อยู่ใกล้โลกมาก ๆ หากเทียบกับดาวเคราะห์ดวงอื่น ๆ แล้ว โดยยานสำรวจที่ถูกส่งไปที่ดาวอังคารนั้น ต่างก็จะได้รับภารกิจที่แตกต่างกันออกไป แต่คุณหรือรู้หรือไม่ ว่ามียานสำรวจลำหนึ่งที่สามารถสร้างความประหลาดใจให้กับทีมงานของนาซ่าเป็นอย่างมาก โดยยานสำรวจลำนี้ถูกคาดการณ์ไว้ว่าจะสามารถทำภารกิจให้อยู่รอดบนดาวอังคารได้เป็นอย่างน้อย 90 วัน หรือเพียง 3 เดือนเท่านั้น แต่มันกลับยืนระยะและทำภารกิจได้เป็นเวลายาวนานกว่า 15 ปี วันนี้พวกเรา eduHUB จะพาผู้ชมทุกท่านไปทำความรู้จักกับยานสำรวจดาวอังคารที่สามารถทำภารกิจได้ยาวนานที่สุดในประวัติศาสตร์
Opportunity เป็นยานหุ่นยนต์รถสำรวจของโครงการรถสำรวจดาวอังคาร Mars Exploration Rover (MER) ซึ่งอยู่ภายใต้การบริหารจัดการของ Jet Propulsion Laboratory หรือ JPL หน่วยงานด้านอวกาศของนาซ่า โดยในโครงการจะประกอบไปด้วยหุ่นยนต์รถสำรวจ 2 ตัวที่มีลักษณะเหมือนกัน ตัวแรกคือ MER-A หรือ Spirit และตัวที่สองคือ MER-B หรือ Opportunity โดยยาน Opportunity มีความสูงประมาณ 1.5 เมตร กว้าง 2.3 เมตร ยาว 1.6 เมตร มีน้ำหนักรวมประมาณ 180 กิโลกรัม เคลื่อนที่ด้วยล้อทั้งหมด 6 ล้อ ขับเคลื่อนด้วยมอเตอร์ไฟฟ้า ใช้ลิเทียมแบตเตอรี่จัดเก็บพลังงานไฟฟ้าจากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ ตัวยานติดตั้งกล้องถ่ายภาพพื้นผิวดาวอังคารแบบ Panoramic Camera (Pancam) สามารถถ่ายภาพมุมกว้างได้มากกว่ากล้องปกติทั่วไป
”อ่านทั้งหมด”
”ย่อลง”
ยานสำรวจ Opportunity ถูกปล่อยตัวในวันที่ 7 กรกฎาคม ค.ศ. 2003 โดยใช้จรวดขนส่ง Delta II จากฐานปล่อยจรวด SLC-17B ที่แหลมคานาเวอรัล รัฐฟลอริดา ประเทศสหรัฐอเมริกา ยานใช้เวลาในการเดินทางไปดาวอังคารประมาณ 7 เดือนบนอวกาศ ก่อนที่จะทำการลงจอด ณ บริเวณที่ราบ Meridiani Planum (เมริเดียนีเพลนัม) ที่อยู่ทางตอนใต้ของเส้นศูนย์สูตรของดาวอังคาร ซึ่งเป็นที่ ๆ นักวิทยาศาสตร์คาดการณ์ว่าพื้นที่ในบริเวณนี้อาจมีน้ำในสถานะของเหลว น้ำพุโบราณ และเคยมีสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยน้ำปกคลุมเมื่อวันที่ 25 มกราคม ค.ศ. 2004 เป็นเวลาสามสัปดาห์หลังจากที่ยานคู่แฝด Spirit ลงจอดที่อีกฟากของดาวอังคาร
ยานสำรวจ Spirit คู่แฝดของยาน Opportunity นั้นถูกปล่อยตัวหลังจากที่ยานสำรวจ Opportunity เดินทางขึ้นสู่อวกาศได้ 3 วันในวันที่ 10 กรกฏาคม ค.ศ. 2003 จากฐานปล่อยจรวด SLC-17A ที่แหลมคานาเวอรัล บริเวณเดียวกับที่ปล่อยยานสำรวจ Opportunity โดยยานสำรวจ Spirit เดินทางถึงดาวอังคารก่อน และลงจอดบนดาวอังคารในวันที่ 4 มกราคม ค.ศ. 2004 บริเวณแอ่ง Gusev (กุซเซฟ) ซึ่งนักวิทยาศาสตร์คาดว่าพื้นที่บริเวณนี้อาจเป็นทะเลสาบเมื่อหลายล้านปีก่อน ยานสำรวจ Spirit จึงได้เริ่มทำภารกิจและสามารถสำรวจดาวอังคารได้ยาวนานถึง 6 ปี โดยตัวยานได้เคลื่อนที่ไปตกหลุมทรายบนดาวอังคาร ทำให้แผงเซลล์แสงอาทิตย์ของยานไม่สามารถผลิตพลังงานได้เพียงพอ และยานก็ขาดการติดต่อกับโลกไปในที่สุดเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม ค.ศ. 2009
หลังจาก ยานสำรวจ Opportunity สามารถลงจอดบนดาวอังคารได้สำเร็จ ภารกิจสำรวจดาวอังคารจึงเริ่มต้นขึ้น โดยตัวยานมีเป้าหมายที่จะอยู่บนดาวอังคารให้ได้อย่างน้อย 90 วันซึ่งเท่ากับ 92.5 วันบนโลก และเดินทางบนดาวอังคารด้วยระยะทาง 1,000 เมตร
ในปี ค.ศ. 2005 ยานสำรวจ Opportunity ได้เดินทางมาถึงแอ่ง Endurance (เอ็นดูแรนซ์) ซึ่งอยู่ห่างจากจุดลงจอดไม่ถึง 5 กิโลเมตร ในระหว่างนั้นยานสำรวจได้ค้นพบชิ้นส่วนของอุกกาบาตที่เคยตกลงบนดาวอังคารเมื่อหลายล้านปีก่อน โดยนาซ่าได้ตั้งชื่อให้กับหินก้อนนี้ว่า Heat Shield Rock
ในปี ค.ศ. 2007 ยาน Opportunity เดินทางมาถึงแอ่ง Victoria ที่มีความกว้างประมาณ 750 เมตร และลึกประมาณ 70 เมตร ยานสำรวจจึงใช้วิธีการวิ่งลัดเลาะบริเวณขอบของแอ่ง โดยไม่ลงไปในพื้นด้านในของแอ่ง และตัวยานได้ถ่ายภาพหลุมอุกกาบาตขนาดเล็กที่อยู่ในบริเวณแอ่ง Victoria ได้อีกด้วยซึ่งเป็นภาพมุมกว้างที่ไม่เคยมีใครเห็นมาก่อน
ในปี ค.ศ. 2011 ยาน Opportunity เดินทางเข้าใกล้บริเวณแอ่ง Endeavour (เอ็นแดร์เวอร์) ซึ่งพื้นที่บริเวณแอ่งนี้มีขนาดใหญ่กว่ากรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมืองหลวงของสหรัฐอเมริกา ยานใช้วิธีวิ่งลัดเลาะบริเวณขอบของแอ่งเหมือนกับเมื่อครั้งก่อน จนกระทั่งติดต่อกับโลกครั้งสุดท้ายในปี 2018
วันที่10 มิถุนายน ค.ศ. 2018 สัญญาณวิทยุของ Opportunity เริ่มเงียบหายไปซึ่งสาเหตุมาจากพายุฝุ่นลูกใหญ่ที่เกิดขึ้นบนดาวอังคาร บริเวณแอ่ง Perseverance (เพอร์เซเวอเรนซ์) ซึ่งแม้ว่าทีมภารกิจจะได้รับการแจ้งเตือนล่วงหน้าแล้ว แต่ความรุนแรงของพายุนั้นก็ทำให้พวกเขาไม่มีทางเลือก นาซ่าจึงได้ส่งคำสั่งให้ยานเตรียมรับสภาพความรุนแรงของพายุ โดยการปรับให้ยานเข้าสู่โหมดจำศีลเพื่อประหยัดพลังงาน และหวังว่าภายหลังจากที่พายุลูกนี้สงบลง ยานสำรวจ Opportunity จะติดต่อกลับมายังโลกอีกครั้ง
เมื่อพายุสงบลงนาซ่าพยายามทุกวิถีทางเพื่อจะติดต่อไปที่ยานสำรวจหลายครั้ง แต่ก็คว้าน้ำเหลวและไม่ได้รับสัญญาณตอบรับ จึงประกาศยุติภารกิจสำรวจดาวอังคารของยานสำรวจ Opportunity ในที่สุด ซึ่งข้อความสุดท้ายที่นาซ่าได้รับจากยานสำรวจคือ สภาพแวดล้อมบนดาวอังคารนั้นมืดมัว และแบตเตอรี่ก็ใกล้จะหมดเต็มที ทางทีมงานคาดว่าสาเหตุหลัก ๆ ที่ทำให้ขาดการติดต่อกับยานสำรวจมี 2 ข้อด้วยกันคือ หลังจากพายุฝุ่นที่ยานสำรวจเจอได้สงบลง ทำให้เกิดชั้นฝุ่นหนาเกาะบนแผงโซลาร์เซลล์ ทำให้ยานสำรวจไม่สามารถสร้างพลังงานได้ ส่วนข้อที่สองคือ พายุฝุ่นอาจทำให้นาฬิกาของยานสำรวจพังจนทำให้ยานเข้าสู่โหมดจำศีล
ยานสำรวจ Opportunity ได้ปฏิบัติภารกิจเป็นเวลายาวนานกว่า 15 ปี ซึ่งนาซ่าได้ประกาศอย่างเป็นทางการว่าภารกิจของยานสำรวจนี้ได้เสร็จสมบูรณ์เป็นที่เรียบร้อยแล้ว หลังจากที่ยานไม่ตอบรับสัญญาณที่ส่งไปเรื่อย ๆ ตั้งแต่เดือนสิงหาคม ค.ศ. 2018 ตัวยาน Opportunity ได้สร้างความประหลาดใจให้กับนาซ่าเป็นอย่างมาก เพราะมันสามารถเดินทางบนดาวอังคารได้เป็นระยะทางกว่า 45 กิโลเมตร ซึ่งไกลกว่าระยะทางวิ่งของนักวิ่งมาราธอน และอยู่ได้นานกว่าระยะเวลาที่คาดการณ์ไว้ในตอนแรกไปกว่า 60 เท่า ซึ่งมากที่สุดเมื่อเทียบกับทุกยานอวกาศที่เคยถูกส่งไป รวมทั้งภาพถ่ายกว่า 217,000 ภาพที่ยานได้ส่งกลับมาตลอดเวลาทั้งภารกิจ และสถิติอีกมากมาย ซึ่งนอกจากความสุดยอดของยานสำรวจ Opportunity แล้ว ก็ต้องชื่นชมทีมงานนาซ่าเช่นกัน เพราะทุกครั้งที่ยานประสบกับปัญหาต่าง ๆ พวกเขาเหล่านี้จะคอยคิดค้นหาทางออก และแก้ปัญหา จนยานสามารถปฏิบัติภารกิจมาได้ยาวนานขนาดนี้ และถึงแม้จะไม่มียานสำรวจ Opportunity แล้ว แต่ดาวอังคารก็จะยังถูกสำรวจต่อโดยยานโรเวอร์ และยาน InSight อีกทั้งในปี 2020 นาซ่าจะมีภารกิจ Mars 2020 และ ExoMars สองรถโรเวอร์ที่กำลังจะเดินทางออกไปสำรวจดาวอังคาร เพื่อตามหาร่องรอยของสิ่งมีชีวิตบนนั้น
การสำรวจดาวอังคารจะยังเป็นสิ่งที่นาซ่าหรือผู้คนทั่วโลกให้ความสนใจอยู่ตลอดเวลา เพราะดาวอังคารเคยได้ชื่อว่ามีลักษณะบางอย่างที่คล้ายคลึงกับโลก และอย่างที่กล่าวไปในข้างต้นว่า ถึงแม้ภารกิจของยานสำรวจ Opportunity จะจบลง แต่ก็จะยังมีโครงการหรือยานอื่น ๆ ที่นาซ่าพร้อมจะส่งขึ้นไปปฏิบัติภารกิจ หรือหากยานโรเวอร์หรือยานอินไซต์จบภารกิจ ก็จะยังคงมียานอื่น ที่จะถูกส่งขึ้นไปอีกอย่างแน่นอน แล้วคุณผู้ชมละครับ คิดว่ายานลำอื่น ๆ ที่จะถูกส่งไปบนดาวอังคารนั้น จะสามารถค้นพบอะไรใหม่ ๆ ได้หรือไม่ แล้วมันจะสามารถปฏิบัติภารกิจได้เทียบเท่ากับยานสำรวจ Opportunity หรือไม่ ก่อนจากกันวันนี้ อย่าลืมกดติดตามและกดกระดิ่งให้กับช่อง eduHUB